Praca zdalna nareszcie zdefiniowana w Kodeksie Pracy. 1 grudnia 2022 roku posłowie przegłosowali poprawki, obejmujące nowe uregulowania, które wejdą w życie w pierwszym kwartale 2023 roku. Tym samym, przestaną obowiązywać przepisy specustawy COVID-owej, które dotyczyły pracy zdalnej i hybrydowej. Czy regulacje, jakie przyjął ustawodawca, wpiszą się w oczekiwania rynku pracy? Jakie wady i zalety pracy zdalnej w przepisach ustawy, dostrzegają pracownicy i pracodawcy?
Zagadnienia dotyczące pracy zdalnej, z jej wadami i zaletami, usankcjonowane w K.P.
Praca zdalna, mało popularna przed pandemią, niemal podwoiła aktualny udział w rynku. Nadal wprawdzie daleko nam do unijnej czołówki, jednak wskaźniki podwyższyły się na tyle, że regulacje prawne stały się nieodzowne. Art. 67 ustawy precyzuje warunki zawiązywania umowy, miejsca i okresu jej wykonywania oraz warunków pracy. Przepisy określają również zmiany formy pracy, z trybu zdalnego na stacjonarny lub hybrydowy. Szczegółowo przedstawione zostały kwestie w zakresie wypełniania obowiązków BHP, jak również rozliczania kosztów, związanych z wykonywaniem pracy zdalnej przez pracownika.
Czy praca z domu się opłaca? Wady i zalety pracy zdalnej z punktu widzenia pracownika
Rozwiązania, które znalazły się w ustawie, precyzują wiele zagadnień, które do tej pory były pomijane lub uzgadniane z pozycji wykładni przyjmowanej przez pracodawcę. Po wejściu w życie ustawy pracodawca będzie miał obowiązek:
- Zapewnić narzędzia i materiały do pracy lub ustalić wysokość ekwiwalentu pieniężnego za wykorzystanie prywatnego sprzętu czy materiałów eksploatacyjnych;
- Pokryć koszty energii elektrycznej, usług telekomunikacyjnych oraz innych kosztów bezpośrednio związanych z wykonywaniem pracy zdalnej;
- Zabezpieczyć instalację, serwis, konserwację narzędzi pracy w tym urządzeń technicznych;
- Zagwarantować pomoc techniczną i szkolenia, niezbędne do wykonywania pracy zdalnej;
- Uwzględnić wniosek pracownika o wykonywanie pracy zdalnej, w przypadku gdy składa go:
- pracownica w ciąży;
- pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 4. roku życia;
- pracownik sprawujący opiekę nad osobą z orzeczeniem niepełnosprawności (niepełnosprawnym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym);
6. Rozpatrzyć wniosek pracownika o okazjonalną pracę zdalną (art. 6733 1 K.P.).
Szczególne okoliczności, w których interes pracownika rozumiany jako doraźna potrzeba, wynikająca np. z konieczności opieki nad chorym psem czy trudnością z dotarciem do pracy itp., będą mogły być podstawą do wniosku o dni „home office”, w wymiarze 30 dni w roku. Pracownik, składając wniosek, nie ma obowiązku argumentować jego przyczyny. Ustawodawca pozostawia tutaj dowolność. Akceptacja wniosku nie jest jednak automatyczna i za każdym razem wymaga zgody pracodawcy. Dlatego określenie przyczyny może być znaczące. Niewykorzystane dni nie przechodzą do wykorzystania na następny rok.
Przyjęte rozwiązania wspierają pozycję pracownika i są dobrze postrzegane w środowisku świadczących pracę zdalną. Wykorzystywanie do pracy, np.: prywatnego laptopa, telefonu itd., nie będzie pomijane w rozliczeniach, jak często miało to miejsce w pandemii. Wysokość wypłaty będzie ustalana w oparciu o normy zużycia materiałów, energii elektrycznej itd. Ustawodawca jednoznacznie określił również, że środki z tego tytułu nie będą stanowiły przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Wady i zalety pracy zdalnej – jak ustawę postrzegają pracodawcy?
Najważniejszą zaletą nowopowstałego rozdziału poświęconego pracy zdalnej jest sam fakt, że w ogóle pojawi się w Kodeksie Pracy. Zwolni to w dużym stopniu pracodawców od odpowiedzialności w sprawach nieposiadających do tej pory wykładni prawnej. Większość regulacji została dobrze przyjęta. Nie wszystko jednak zyskało oczekiwaną przez przedsiębiorców formę.
Wady i zagrożenia, na jakie zwracają uwagę pracodawcy:
- Brak możliwości przyjęcia zryczałtowanej formy ekwiwalentu kosztów dla grup pracowniczych;
- Pozostawiono wymóg papierowej formy wymiany niektórych dokumentów;
- Zabrakło nowoczesnego podejścia w punkcie oznaczenia miejsca pracy w kontekście osób często zmieniających miejsce pobytu.
Istnieje również szereg zagrożeń, które wymagają nieustannej uwagi pracodawców, takich jak:
- Bezpieczeństwo danych;
- Możliwe nadużycia pracowników i przestrzeganie przepisów BHP, które trudno kontrolować;
- Problem z realizacją modelu zarządzania w kontekście integracji i budowania relacji międzyludzkich;
- Zależność od technologii.
Najczęściej słyszany w mediach wątek ustawy o kontroli trzeźwości skłania do głębszej analizy obowiązków pracodawcy, dotyczących przepisów BHP. Większość przyjętych w ustawie rozwiązań nie jest w tym zakresie elastyczna. Nadal cały ciężar obowiązków spoczywa na pracodawcy, choć w praktyce nie jest on możliwy do zrealizowania.
Wady i zalety pracy zdalnej — podsumowanie
Bez wątpienia zarówno wśród pracowników, jak i pracodawców zdecydowana większość dostrzega więcej zalet niż wad pracy zdalnej i regulacji jej dotyczących. Środowisko Konfederacji Lewiatan, jak i środowiska pracownicze, zgłaszają jednak uwagi o potrzebie doprecyzowania części przepisów.
Autor tekstu: Agnieszka Olesińska