Prawo cytatu pozwala na użycie lub wykorzystanie treści innych twórców w swoich treściach. Jednak należy pamiętać, że jest ono jedynie ustępstwem od prawa autorskiego. Jak więc cytować, nie naruszając prawa? Czytaj dalej, aby się dowiedzieć!
Czym jest prawo cytatu?
Prawo cytatu umożliwia wykorzystanie utworów innych artystów bez konieczności wyrażania przez nich zgody. Pozwala to na legalne użycie dzieł innych twórców. Jednak, aby korzystać z prawa cytatu w sposób zgodny z prawem, musimy określić cel, w jakim wykorzystujemy dany cytat.
Główne cele wykorzystania cytatu:
- Analiza krytyczna lub naukowa – możemy wykorzystać cytat w celu przeprowadzenia analizy np. w recenzji.
- Wyjaśnienie – możemy wykorzystać cytat w celu wyjaśnienia odbiorcom treści utworu naszego autorstwa.
- Nauczenie – możemy wykorzystać cytat, wyjaśniając odbiorcom przedstawione przez autora treści, np. w pracach naukowych.
- Polemika – możemy wykorzystać cytat, poddając w wątpliwość zasadność cytowanego fragmentu.
- Prawa gatunku – możemy wykorzystać cytat w celach artystycznych. Użycie fragmentu cudzej twórczości do stworzenia własnej jest legalne np. mem czy karykatura.
Oprócz określenia celu wykorzystania fragmentu cudzej twórczości musimy również spełnić warunki do korzystania z prawa cytatu.
Przeczytaj również: Jak sztuczna inteligencja może pomóc w identyfikacji plagiatu i ochronie praw autorskich
Warunki wykorzystania prawa cytatu:
- Określenie celu – cytat powinien mieć określony cel (analiza, wyjaśnienie, nauczenie, polemika lub prawo gatunku).
- Długość fragmentu – nie ma ścisłej reguły mówiącej o długości cytatu, jednak przyjmuje się, że nie powinien stanowić zbyt dużej części utworu.
- Zakaz naruszenia praw autorskich – trzeba uważać, by nie naruszyć treści cytatu w sposób, który mógłby zmienić jego przesłanie.
- Podanie źródła i autora – należy pamiętać o dopisaniu tych informacji, aby uniknąć oskarżenia o plagiat.
Nie zawsze możemy skorzystać z prawa cytatu
Z prawa cytatu możemy skorzystać tylko w przypadku, gdy dzieło jest uznawane za utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Zgodnie z artykułem 1. ustawy o prawie autorskim – „przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. Do takich utworów zaliczają się:
- fotograficzne
- literackie, publicystyczne, naukowe i kartograficzne
- plastyczne
- lutnicze
- muzyczne
- audiowizualne
- architektoniczne i urbanistyczne
- wzornictwa przemysłowego
- sceniczne, choreograficzne i pantomimiczne.
Warto pamiętać, że utwory z definicji są niematerialne.
Podsumowując, prawo cytatu jest częścią prawa autorskiego, które umożliwia legalne wykorzystanie fragmentów cudzych utworów.
Jak poprawnie cytować w czterech krokach.
- Określ cel wykorzystania danego fragmentu.
- Nie zmieniaj istoty cytowanej treści.
- Zadbaj o to, aby cytat był wyraźnie oznaczony.
- Podaj autora i źródło cytatu.
Te zasady umożliwiają swobodną wymianę myśli, rozwój nauki i kultury, jednocześnie szanując prawa twórców.
Autor tekstu: Anna Niewolik

Studentka dziennikarstwa ze specjalizacją digital i social media na Uniwersytecie SWPS we Wrocławiu. Tworzy angażujące treści i z uwagą dostosowuje je do odbiorcy.